Komórki macierzyste
i krew pępowinowa
Komórki macierzyste
Komórki macierzyste to pierwotne, niewyspecjalizowane komórki, które mają olbrzymi potencjał do namnażania oraz zdolność do przekształcania się w wyspecjalizowane komórki. Dzięki tym właściwościom mają zastosowanie w medycynie przy odbudowie uszkodzonych komórek. Znajdują się one m.in. w krwi pępowinowej i sznurze pępowinowym.
Pierwszym znanym źródłem komórek macierzystych jest szpik (na pewno słyszałeś kiedyś o przeszczepieniu szpiku kostnego – chodzi właśnie o przeszczepienie komórek macierzystych ze szpiku). Innym źródłem komórek macierzystych jest krew obwodowa. Obecnie coraz częściej wykorzystuje się do terapii komórki macierzyste pozyskane z krwi pępowinowej.
Komórki macierzyste wykorzystywane są do leczenia ponad 80 ciężkich chorób. Nieustannie prowadzone są badania nad wykorzystaniem komórek w nowych jednostkach chorobowych. Obecnie używane są głównie w hematologii, onkologii oraz neurologii. Choroby, które można leczyć za pomocą komórek macierzystych to m.in.: białaczka, wybrane nowotwory, choroby układu krwiotwórczego i odpornościowego, choroby metaboliczne i wiele innych. W ostatnich latach komórki macierzyste są z powodzeniem wykorzystywane w terapii spektrum autyzmu czy mózgowego porażenia dziecięcego.
Krew pępowinowa – pobranie i przechowywanie
Krew pępowinowa to krew, która zostaje w pępowinie i łożysku po narodzinach i po odpępnieniu dziecka. Jest ona cennym źródłem komórek macierzystych. Do niedawna była ona traktowana jako "odpad" i utylizowana razem z łożyskiem i pępowiną. Obecnie pobiera się ją w celu wyizolowania komórek macierzystych do przechowywania i późniejszego wykorzystania w leczeniu.
Komórki macierzyste z krwi pępowinowej, tak jak te ze szpiku, mogą być przeszczepiane w celu odbudowania układu krwiotwórczego i odpornościowego i wykazują przy tym większą skuteczność niż komórki macierzyste pozyskane od dawców dorosłych. Mogą być wykorzystywane zarówno do przeszczepów autologicznych (wtedy dawca jest biorcą pobranych komórek) jak i allogenicznych (biorca dostaje komórki od innej osoby, np. przeszczepy rodzinne).
Dzięki przewagom komórek z krwi pępowinowej nad komórkami ze szpiku, coraz częściej są one wykorzystywane w ratowaniu życia. Mimo, że komórki macierzyste ze szpiku można pobrać w trakcie całego życia, to komórki pobrane z krwi pępowinowej są znacznie cenniejsze. Odpowiedź znajdziesz w tabeli poniżej.
Sznur pępowinowy
Sznur pępowinowy zawiera specjalne komórki macierzyste tzw. komórki mezenchymalne. Posiadają one nieco inne właściwości niż komórki z krwi pępowinowej - znacznie łatwiej różnicują się w inne typy komórek, np. nerwowe, kostne, chrzęstne.
Komórki sznura pępowinowego nazywane są komórkami z galarety Whartona. Jest to specyficzna tkanka, która otacza naczynia pępowinowe. Sznur pępowinowy można w bardzo łatwy sposób pozyskać po porodzie. Zabieg jest nieinwazyjny i bezbolesny zarówno dla matki jak i dla dziecka. Lekarz lub położna odcina fragment (o długości 10 - 15 cm) pępowiny i umieszcza w specjalnym pojemniku. W laboratorium tkanka pępowiny jest badana i preparowana, a następnie zamrażana. Możliwe jest też wyizolowanie komórek macierzystych przed zamrożeniem.
- komórki mezenchymalne są wykorzystywane w medycznych eksperymentach leczniczych w leczeniu chorób takich jak dziecięce porażenie mózgowe, stwardnienie zanikowe boczne czy uszkodzenia chrząstek stawowych
- można przeszczepić je łącznie z komórkami krwi pępowinowej, w sytuacjach stosunkowo małej liczby krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi pępowinowej
- mogą być użyte w leczeniu całej rodziny (nie jest wymagana zgodność tkankowa tak restrykcyjna jak w przypadku krwi)
Pobranie krwi pępowinowej to prosty i nieinwazyjny zabieg
Pobranie krwi pępowinowej jest prostą czynnością. Wykonuje się je już po przecięciu pępowiny, a krew jest pobierana z tej części pępowiny, która jest połączona z łożyskiem, więc proces ten jest całkowicie bezpieczny dla dziecka i mamy.
Zazwyczaj pobranie wykonuje przeszkolona położna korzystając z zestawu pobraniowego dostarczonego do szpitala przez rodziców bezpośrednio przed porodem. Po pobraniu jest on odbierany ze szpitala i transportowany do laboratorium przez upoważnioną przez bank osobę.
Bankowanie komórek macierzystych z krwi pępowinowej i sznura pępowinowego
Komórki macierzyste z krwi pępowinowej i sznura pępowinowego można przechowywać praktycznie bezterminowo, bez obaw o utratę cennych właściwości. W laboratorium PBKM komórki macierzyste z krwi pępowinowej są przechowywane do momentu, kiedy zajdzie potrzeba ich użycia.
Zapraszamy do wirtualnego spaceru po naszym laboratorium
Sprawdź jak i gdzie przechowane są zamrożone komórki macierzyste:
Wirtualny spacer - Laboratorium
Wirtualny spacer - Kriostaty
Jak zabezpieczyć materiał biologiczny w PBKM?
Jeżeli chcesz bankować komórki macierzyste musisz zgłosić się do rodzinnego banku komórek macierzystych w celu podpisania umowy i uzyskania zestawu do pobrania krwi pępowinowej, który należy zabrać ze sobą na porodówkę. Podczas porodu zestaw należy przekazać położnej lub lekarzowi, którzy pobiorą krew pępowinową. Zarówno poród drogami natury, jak i przez cięcie cesarskie, umożliwia pobranie nawet po tzw. późnym odpępnieniu. Pobranie krwi pępowinowej jest bezpieczne i bezbolesne zarówno dla mamy, jak i dla dziecka. Po pobraniu krwi przez położną materiał jest odpowiednio zabezpieczany i transportowany do laboratorium, gdzie próbka badana jest w kierunku obecności wirusów, bakterii i grzybów. Komórki macierzyste po zbadaniu przechowywane są w oparach ciekłego azotu w temperaturze -196 stopni, dzięki czemu nie tracą swoich wyjątkowych właściwości i mogą zostać użyte w każdej chwili w przyszłości. W Polsce przeszczepień komórek macierzystych dokonuje się w kilku ośrodkach. Zajmują się tym m. in. ośrodki w Gdańsku, Bydgoszczy, Warszawie, Wrocławiu czy Krakowie. Co więcej, standardowe przeszczepienia są w Polsce refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
